Is kokos wel vegan?

Waarvoor worden apen gebruikt?

Kokospalmen zijn hoge bomen die tot wel 30 meter kunnen worden. Kokosnoten zijn de vruchten van kokospalmen (Cocos nucifera). Deze bomen kunnen alleen groeien in tropisch en subtropisch gebieden (Voedingscentrum, n.d.). De kokosnoten groeien in de top van de boom. Het oogsten van rijpe kokosnoten is daardoor niet eenvoudig. Soms gebruiken boeren een lange stok met een zeis om de rijpe kokosnoten uit de boom te snijden, soms klimmen ze de boom in om de rijpe kokosnoten te plukken.

Voor mensen is het zwaar en gevaarlijk werk om in zulke hoge bomen te klimmen. Daarom worden er in sommige gebieden apen getraind om dit werk te doen. Het gaat daarbij om de lampongaap (Macaca nemestrina) en de leeuwmakaak (Macaca leonina) (Cawthon-Lang, 2005). De lampongaap is een bedreigde diersoort die vooral in het zuiden van Thailand, Maleisië en delen van Indonesië voorkomt (Ruppert et al., 2022). Leeuwmakaken komen onder andere voor in Thailand, Vietnam en het noordoosten van India.

Terwijl mensen vaak maar rond de 100 tot 200 kokosnoten per dag kunnen oogsten, lukt het de apen om er wel 600 tot 1000 per dag te verzamelen (Wongsamuth, 2015). Door de apen te gebruiken gaat het oogsten dus veel sneller. Bovendien besparen de boeren flink op arbeidskosten.

Hoe worden de apen behandeld?

oordat de apen gebruikt kunnen worden om kokosnoten te plukken, moeten ze eerst getraind worden. Daarvoor bestaan speciale trainingsscholen. De apen leren om alleen kokosnoten te plukken die rijp zijn. Op deze scholen zitten de apen 24 uur per dag aan een halsband met ketting, bovendien worden ze los van elkaar gehouden. Hierdoor kunnen ze geen natuurlijk en sociaal gedrag vertonen (AnimalsToday, 2015). Om te voorkomen dat de apen hun trainers kunnen bijten worden in Thailand de hoektanden van de apen soms uitgetrokken (PETA, 2020; Wilschut, 2022).

De getrainde apen moeten acht uur per dag, zes dagen per week werken (Wongsamuth, 2015). Volgens één van de trainers werken de apen soms zo hard dat ze van uitputting flauwvallen (Wongsamuth, 2015). Wanneer de apen niet aan het werk zijn zitten ze opgesloten in kleine metalen kooitjes (Wilschut, 2022).

Een klein deel van de apen wordt speciaal voor dit doel gefokt, maar het grootste deel wordt door stropers uit het wild worden gevangen. Daarbij worden de moederapen vaak gedood om de baby’s makkelijk te kunnen vangen (Schowe et al, 2021; Wilschut, 2022).

Het gebruik van apen is overigens geen nieuwe ontwikkeling. In wetenschappelijke publicaties uit 1919 staat al beschreven hoe lampongapen in Maleisië (Gudger) en Indonesië (De La Rue) worden gebruikt voor het oogsten van kokosnoten.

Waar worden apen gebruikt?

Niet overal waar kokos wordt geproduceerd worden apen gebruikt. Er zijn wereldwijd 86 landen die kokos produceren (FAO, 2021). In tien daarvan leven lampongapen (Ruppert et al., 2022) en/of leeuwmakaken (Boonratana, 2022). Tabel 1 geeft een overzicht van landen waar leeuwmakaken en lampongapen leven met daarbij hoeveel kokos er wordt geproduceerd en of de apen gebruikt worden bij de oogst. Onder de tabel geven we een toelichting over de situatie per land. Er zijn slechts drie landen waar apen worden gebruikt voor de kokosoogst: in Thailand (ca. 1% van de wereldproductie), in Maleisië (ca. 1% van de wereldproductie) en kleine delen van Indonesië (ca. 2% van de wereldproductie). In totaal worden apen gebruikt bij zo’n 4% van alle kokosproductie wereldwijd.

Tabel 1. Kokosproductie, leefgebied lampongapen en leeuwmakaken, en aapgebruik per land.

Is het veganistisch?

Kokos is plantaardig. Het is ook veganistisch als het geproduceerd is zonder het gebruik van apen. Dat is meestal het geval, maar helaas niet altijd. Het is vaak niet eenvoudig om na te gaan bij welke kokosproducten dit wel of niet zo is. Bij groothandels in het land van productie worden kokosnoten gesorteerd op formaat, waardoor niet te traceren is welke kokosnoot bij welke boer vandaan komt (Wilschut, 2022). Een aflevering van de Keuringsdienst van waarde (2022) liet zien dat opschriften als ‘no monkey labor’ daardoor vaak niet betrouwbaar zijn.

Dit levert dus een dilemma voor veganisten op. Er zijn grofweg twee manieren waarop je kan proberen te voorkomen dat je kokos koopt waar apen voor worden gebruikt.

Allereerst kun je ervoor kiezen om alle kokosproducten te vermijden. Zo weet je zeker dat je geen kokos koopt waar apen voor zijn gebruikt. Je zult er dan wel rekening mee moeten houden dat in één op de twintig producten in de supermarkt kokos verwerkt zit, bijvoorbeeld in de vorm van kokosvet (BNNVARA, 2017).

Een andere manier is om specifiek kokosproducten uit Thailand en Maleisië te vermijden. In deze landen worden vaak apen gebruikt. Je kunt er ook voor kiezen ook kokosproducten uit Indonesië te mijden; hoewel in dat land het gebruik van apen aanzienlijk minder vaak voorkomt.  Voor producten met één ingrediënt (zoals kokosolie en kokosmelk) is dit vrij eenvoudig, omdat het land van herkomst vaak op de verpakking staat vermeld. Voor producten waar kokos in is verwerkt, is dat helaas niet zo. Je kan producenten aanschrijven om na te vragen uit welk land hun kokos afkomstig is, zodat je op basis daarvan een keuze kan maken. Door marktwerking kan een persoonlijke boycot op kokos uit deze landen echter niet direct de productie in die landen verminderen.

Het is niet voor iedere veganist mogelijk of praktisch haalbaar om kokos helemaal te mijden of de herkomst ervan te achterhalen. Uiteindelijk draait veganisme om het streven geen dieren te gebruiken. Het verschilt per persoon wat iemand kan doen om diergebruik te vermijden.

Is Your Obsession With Coconuts Harming the Environment?

Did a Monkey Pick Your Coconuts?

Kokosnoten en slavenarbeid (video)